سازمان های مختلف تعاریف متفاوتی از زن سرپرست خانوار ارائه می کنند. در این مطلب، دو تعریف از دو ارگان داخلی مهم و دست اندر کار در حوزه زنان سرپرست خانوار و یک تعریف از سازمان ملل ارائه شده است:
تعریف سازمان بهزیستی از زن سرپرست خانوار: “زن سرپرست خانوار کسی است که عهده‌دار تأمین معاش مادی و معنوی خود و اعضای خانواده خود می‌باشد. به عبارت دیگر زنان سرپرست خانوار؛ زنانی هستند که به دلایل مختلف از جمله (فوت همسر یا طلاق، مهاجرت، مفقود الاثر بودن، متواری یا زندانی بودن، نکاح منقطع، سربازی، بیماری و از کار افتادگی، اعتیاد و بیکاری) مسئولیت سرپرستی و اداره اقتصادی و تصمیم گیری های عمده و حیاتی خانواده را برعهده دارند.”
تعریف مرکز آمار ایران، از زنان سرپرست خانوار: “زنانی که بدون حضور منظم و یا حمایت یک مرد بزرگسال، سرپرستی خانوار را بر عهده می‌گیرند و مسئولیت اداره اقتصادی، تصمیم‌گیری‌های عمده و حیاتی خانوار را بر عهده دارند”.
سازمان ملل زن سرپرست خانوار را این گونه تعریف می‌کند: زنانی که مسئولیت مالی خانواده را برعهده دارند ،تصمیم گیرنده کلیدی خانواده و مدیریت سرپرستی آن را عهده‌دار می‌باشند.
در یک دسته‌بندی، زنان سرپرست خانوار به سه گروه عمده تقسیم می‌شود:
- گروه اول: خانوارهایی که در آن، مرد به طور دائمی حضور ندارد و زنان به دلیل فوت همسر یا طلاق، بیوه شده اند یا دخترانی که ازدواج نکرده و تنها زندگی می کنند و سرپرستی خانواده را عهده دار می شوند.
- گروه دوم: خانوارهایی که مرد به طور موقت و به دلیل مهاجرت،مفقودالاثر بودن، متواری یا زندانی بودن، نکاح منقطع، سربازی و… غایب می باشد و زن مجبور به تهیه معاش زندگی خود یا فرزندانش می باشد.
- گروه سوم: خانوارهایی که مرد در آن ها حضور دارد، اما به دلیل بیکاری، از کارافتادگی و… نقشی در امرار معاش ندارد و زن عملاً مسئولیت زندگی خود و فرزندانش را عهده دار می شود.
تعریف توانمندسازی: توانمندسازی فرآیندی است که طی آن افراد می‌توانند بر زندگی خود تسلط پیدا کنند، تصمیم‌های مهم زندگی خود را بگیرند و براساس آن عمل کنند. یعنی فرد از نقطه‌ای که ناتوانی است به سمت نقطه‌ی دیگری که توانمندی است حرکت می‌کند. به این ترتیب، توانمندسازی یک فرآیند است و نه یک محصول.
توانمندسازی زنان: به این معناست که مادران کنترل مثبت بیشتری بر ابعاد مختلف زندگی خود داشته باشند. این کنترل شامل فرآیندهایی می شود که از طریق آنها زنان می توانند در زندگی خود و در رابطه با ساختارهای بزرگتر محدودکننده در جامعه که آنها را تابع مردان قرار می دهد عاملیت کسب کنند.
چرا توانمندسازی زنان و دختران مهم است؟ توانمندسازی زنان برای سلامت و توسعه اجتماعی خانواده‌ها، جوامع و کشورها ضروری است.
زمانی که زنان در زندگی ایمن، کامل و پربار زندگی می کنند، می توانند به پتانسیل کامل خود دست یابند و می توانند فرزندان شادتر و سالم تری تربیت کنند. آنها همچنین می توانند به شکل گیری اقتصاد پایدار در کشورها کمک کنند.